Als onderdeel van het Regionaal Meetnet maakt TNO een jaarlijkse analyse van de sensormetingen zoals deze nu in Zuidoost-Brabant plaatsvinden. Het Regionaal Meetnet draagt bij aan een gezondere leefomgeving in Zuidoost-Brabant door te onderzoeken hoe innovatieve sensortechnieken inzicht kunnen bieden in de regionale luchtkwaliteit, op welke manieren meetgegevens kunnen bijdragen aan campagnes ten behoeve van gedragsverandering in de samenleving en de wijze waarop monitoring in het kader van de Omgevingswet mogelijk kan worden gemaakt. ln een infographic (zie bijlage) zijn de huidige inzichten en belangrijkste aanbevelingen voor verbetering van de luchtkwaliteit vanuit de TNO-jaarrapportage 2022 (zie bijlage) samengevat. Hier valt bijvoorbeeld in te ontdekken dat:
- Stedelijk gebied: Stikstofdioxide (NOz) wordt sterk lokaal bepaald waarbij verkeer een belangrijke bron is. Concentratiepieken worden gemeten tijdens de ochtend- en avondspits gedurende werkdagen. ln het stedelijk gebied liggen de concentraties daarbij hoger dan in het buitengebied. Op zaterdag en zondag is de ochtendpiek, ook in de stad, gemiddeld bijna niet waarneembaar doordat er dan veel minder verkeer is. Dit verschil tussen week- en weekenddagen geeft een indicatie van het belang van verkeer gerelateerde maatregelen om NOz concentraties te verlagen.
- Buitengebied: Naar schatting komt meer dan tweederde van het fijnstof de regio binnengewaaid als achtergrondbelasting. Met name bij (noord-)oostenwind is dit zo. Opvallend is de relatieve toename van kleinere deeltjes (PM2.5) tijdens de winterperiode. Dit valt samen met een toename van roet, gemeten aan het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit, in de stad én buitengebied. Waarschijnlijk komt dit door toenemende verbrandingsemissies door verwarming en, wellicht, transport. Mogelijke invloed van veehouderij is te zien in pieken van grove deeltjes fijnstof (PM10) op enkele locaties. Niet alle meetlocaties gericht op veehouderij meten echter deze pieken, wat erop duidt dat type veehouderij, specifieke activiteiten of lokale omgevingsfactoren een rol spelen in wat we terugzien.
- Luchthavengebied: ln het luchthavengebied meten we ultrafijnstof op drie meetlocaties. Deinvloed van vliegverkeer en het nabije autoverkeer is te zien in deze metingen. Dit levert gedurende de dag een verhoging op van ultrafijnstof op de meetlocaties in het luchthavengebied, met uitschieters op plekken benedenwinds van luchthaven en (snel-)wegen. ln hoeverre dit ultrafijnstof zich over de rest van de regio verspreidt is een vraag voor verder onderzoek.
Hoe kunt u het meetnet gebruiken?
De meetgegevens van het Regionaal Meetnet zijn openbaar toegankelijk voor eigen gebruik door overheden, bedrijfsleven en burgers. Zie Fiinstof-monitorinq en/of Samen Meten (ook vindbaar via www.odzob.nl/meetnet). Heeft u bijvoorbeeld al eens gedacht aan de volgende mogelijkheden?
- Fijnstof en stikstofdioxide in het omgevingsplan: Onder de Omgevingswet wordt het mogelijk om een lagere norm voor onder meer fijnstof en stikstofdioxidel op te nemen dan de Europese normen en daarmee te gaan voor een gezondere leefomgeving. Dat mag een begrenzende norm zijn (de belasting is nog lager dan de nieuwe norm) of een beperkende (de belasting is al hoger dan de nieuwe norm). ln het laatste geval is volgens de Omgevingswet een omgevingsprogramma luchtkwaliteit nodig met maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Data van het Regionaal Meetnet kan hierbijwaardevolle input geven.
- Selectie van verkeersmaatregelen: Zoals de meetresultaten laten zien is verkeer binnen de stad de belangrijkste bron van stikstofdioxide. Via een verkeersanalyse kan beoordeeld worden welke verkeersmaatregelen nodig zijn om de concentratie van verontreinigde stoffen te verminderen. De meetdata kan hier verdere onderbouwing aan geven. Het helpt hierbij een selectie te maken van verkeersmaatregelen, bijvoorbeeld in de context van het Schone Luchtakkoord (SLA).
- Vuurwerkverbod: ln Eindhoven is recent een vuurwerkverbod ingevoerd. Uit een combinatie van verschillende soorten meetdata bleek dat de bijdrage van fijnstof tijdens oudjaar zodanig hoog is dat deze een gezondheidsbelasting geeft die gelijk is aan 5 maanden blootstelling tijdens normale werkdagen. Hier zijn onder andere ook meetgegevens van het Regionaal Meetnet voor gebruikt welke een overzicht geven over de toename van fijnstof rond oudjaar in de gehele stad (en regio).
Vervolgacties voor 2024
In het verlengde van deze rapportage en de ervaringen en kennis opgedaan tot dusver, breiden we onze inzet voor een schonere regio in 2024 uit. Hiervoor gaan we aan de slag met een drietal pijlers, te weten "Meten en kennisbasis", "lnzicht delen" en "lnstrumenten". Binnen de eerste pijler gaan we ons richten op aansprekende mobiele meetcampagnes in de regio, welke een inspiratie kunnen vormen voor het werken aan schone lucht. Onder de tweede pijler vallen activiteiten om inzichten uit het meetnet nog meer te verspreiden in de regio en het samen werken aan schone lucht te stimuleren. Binnen de derde pijler worden nieuwe manieren vormgegeven om de operationele meetgegevens en kennis voortkomend uit het Regionaal Meetnet toegankelijk en bruikbaar te maken voor burgers, bedrijfsleven en overheid voor hun eigen schone lucht aanpak.
Neem contact met ons op
De TNO-jaarrapportage over 2022 (zie bijlage) brengt de regionale luchtkwaliteit verder in beeld. Dit TNO-rapport kunt u ook downloaden via www.odzob.n/meetnet.Via werksessies in de regio zullen we de tot dusver opgedane kennis samen met gemeenten omzetten in handelingsperspectief om de luchtkwaliteit te verbeteren. Ook zijn we benieuwd welke mogelijke aanvullende behoeftes er leven bij u. Uw vragen, opmerkingen en suggesties naar aanleiding van deze rapportage of het meetnet in zijn algemeenheid horen we dan ook graag en kunt u sturen naar meetnet@odzob.nl
